Thomas Piketty. Gelijkheid en rechtvaardigheid of pleidooi voor differentie?

Thomas Piketty stelt dat het verschil tussen arm en rijk toeneemt. De ongelijkheid van inkomen of vermogen neemt toe in een tijd dat, hier in het westen, de welvaart is toegenomen. Dat geeft verschillende vragen. Hoe komt of hoe kan dat? Wat vinden we daarvan? Hoe zit dat eigenlijk met deze waarden of idealen: gelijkheid of gelijkwaardigheid? Is (een zekere) ongelijkheid ook direct onrechtvaardig? Wat denk jij en wat zou jij willen? Hoe ga jij daarmee om? En als we toch goed naar de werkelijkheid en onszelf kijken: willen we niet allemaal verschillend, uniek zijn? Willen we niet allemaal op onze eigen wijze invulling geven aan "een goed leven".  Geef ons dan die ruimte of vrijheid voor ongelijkheid of verschil. Moeten we verschillen juist niet koesteren? Leve de differentie!

Lastig deze vragen, verwarrend al deze redeneringen. Wat zit er achter of onder deze redeneringen? Goed om op zaterdag 7 maart zelf met deze zaken aan de slag te gaan!  

De Franse econoom Thomas Piketty was met de Nederlandse vertaling van zijn boek "Kapitaal in de 21ste eeuw", deze winter te gast in de Tweede Kamer en hij werd uitgenodigd bij College Tour, het televisieprogramma waarin studenten hun vragen kunnen afvuren op hun gast. Ook in het televisieprogramma "Filosofisch Kwintet" maakten filosoof Ad Verbrugge en journaliste Clairy Polak de boodschap van Piketty al een keer tot onderwerp van filosofisch debat. Mede in het licht van de komende verkiezingen verschillende politici hun licht opnieuw schijnen over dit vraagstuk van ongelijkheid en verschil. In de volkskrant en in Buitenhof ( 8 februari 2015) houdt Diederik Samsom een pleidooi voor meer gelijkheid, gelijke kansen en gelijke uitkomsten.  

Graag gaan wij op zaterdag 7 maart zelf met deze vragen aan de slag. Vier inleiders, deelnemers die geregeld onze workshops bezoeken, laten hun gedachten hier over gaan. Wij nodigen u uit met ons mee of tegen te denken en te spreken. Met de inzet van verschillende inleiders, trekken we het thema breder. Lees hierna hoe dat in zijn gang gaat.  

Ad van Hienen (econoom) neemt vooraf het boek van de Franse econoom Thomas Piketty door. De ongelijkheid in de samenleving neemt toe, de kloof tussen zij die hebben en niet hebben wordt groter. Wat mogen of moeten we hiervan geloven? En wat moeten we ermee? 

Ernst Wolters maakt de vraag over ongelijkheid meer persoonlijk en vraagt zich af wat ongelijkheid, het verschil tussen hebben en niet hebben, tussen meer en minder, kan betekenen voor jouw en mijn geluk. Wat kunnen bijvoorbeeld Griekse filosofen ons daarover leren?

Albert Wessendorp gaat op zoek naar wijsheden en uitspraken van filosofen over wat rechtvaardigheid voor hen is. Wat hebben zij gezegd over gelijkheid en verdeling? We denken dan natuurlijk aan Aristoteles die het rechtvaardigheidsbegrip in zijn Ethica uitwerkte. Maar we denken ook aan de Duitse denker Karl Marx, en aan de politiek filosoof John Rawls, die ons probeert mee te nemen in zijn gedachtenexperiment. We mogen van hem pas iets zeggen over een rechtvaardige verdeling als we ons eerst voorstellen dat we bij onze geboorte het goed of slecht kunnen treffen, en in een rijk of in een arm land geboren kunnen worden. Wat kunnen we hier mee?

Johan ter Heegde zet naast de Franse econoom Thomas Piketty de postmoderne Franse filosofen van het differentiedenken. Deze denkers namen nog maar kort geleden afscheid van het "gelijkheidsdenken". Zij nodigen ons uit het verschil te koesteren: een pleidooi voor ongelijkheid en verschil. Hoe kunnen we dit verstaan? En kunnen we er wat mee als het gaat om verschillen in inkomen of vermogen? Is het ideaal van gelijkheid niet een van de vele dromen van de moderniteit? Nauw verweven aan de modernistische droom van de maakbaarheid? En hebben we inmiddels niet ontdekt dat de verzorgingsstaat, gericht op gelijke kansen en gelijke uitkomsten, zijn grenzen heeft bereikt? Of met andere woorden: is het niet tijd om meer ruimte te geven aan de postmoderne waarde van ongelijkheid?  Filosofen werken soms met gedachtenexperimenten. Laten we dan ook eens het gedachtenexperiment "waardeer en stimuleer de verschillen" eens met elkaar beproeven en kijken waar dit ons brengt.  

Meld je aan!
Zoals gebruikelijk in onze workshops over filosofievoorhetleven proberen we lezingen of colleges te vermijden. Wèl geven de inleiders een inbreng en faciliteren zij het gesprek met elkaar. Met Thomas Piketty en het thema van zijn boek zijn we, filosofisch gezien, deze zaterdag niet zomaar rond. We moeten echt “aan de bak”. Een prachtige dag om je overvolle brein, een brein dat het liefst bekende en vertrouwde beelden vast blijft houden, weer eens flink op te schudden.

Meld je eenvoudig aan met een email. Wij reageren.

Albert en Johan